HISTORIA CMENTARZY PRZYKOŚCIELNEGO I GRZEBALNEGO W JANOWCU – KALENDARIUM

• 1325 r. – pierwsza wzmianka o parafii w Serokomli w źródłach pisanych. Cmentarz funkcjonuje przy drewnianej świątyni pod wezwaniem św. Małgorzaty. Według niektórych przekazów kościół ten istniał już w 1120 r. Bardziej prawdopodobne jest, że jego początki sięgają końca XIII w.
• Ok. 1350 r. – cmentarz funkcjonuje przy murowanym kościele gotyckim, wzniesionym z fundacji właścicieli wsi, rodu Syrokomlów, dzięki łasce biskupa krakowskiego z rodu Porajów, Bodzanty z Janikowa;
• Od ok. 1545 – 1553 r. – budowa nowego kościoła przez Piotra Firleja właściciela i założyciela w 1537 r. miasta Janowca na gruntach wsi Serokomla. Wzniesiono wówczas nową, obszerną nawę i prezbiterium obok starego kościoła. Pod prezbiterium, od południa, ulokowano murowaną, sklepioną kryptę na pochówki kapłanów, dobroczyńców kościoła i rodziny kolatora.
• 1595 r. – Najstarszy opis cmentarza w wizytacji diecezjalnej: „cmentarz odpowiedni, otoczony płotem drewnianym (…) i dobrze zamknięty, od południa jednak zbyt szczupły z powodu budowy murów nowego kościoła. Nie ma kostnicy, kości jednak ludzkie zebrane po cmentarzu przechowywane są w mogile przy murach kościoła (…)”.
• 1603 r. – „Cmentarz omurowany, na którym kośnica murowana” (Akta wizytacji parafii).
• 1748 r. – „Cmentarz otoczony murem pokrytym dachówkami, z trzema bramami: od wschodu mniejszą, od zachodu większą z małymi drzwiami obok, od północy także mniejszą, które wszystkie są bez drzwi i zamknięcia, otwarte dla wszystkich zwierząt. Kostnica wewnątrz murów w rogu zachodnim murowana, głęboka i obszerna, ale wymaga dobudowania jednej ściany od strony cmentarza” (Akta wizytacji parafii).
• Lata 1687-1796 r. – według zachowanych akt metrykalnych (księgi zmarłych) wynika, że w tych latach wokół kościoła parafialnego i w świątyni pochowanych zostało co najmniej 4799 osób. Obliczenia przeprowadził ksiądz Stanisław Dudziński, autor Kroniki parafii Janowiec nad Wisłą (1931). Są to dane niepełne z powodu sporych luk w chronologii zachowanych ksiąg metrykalnych. Z tych akt, pisanych po łacinie, dowiadujemy się o charakterystycznych miejscach pochówku parafian na cmentarzu przykościelnym. Szlachtę chowano na cmentarzu Bractwa św. Anny (Sepulchro Confranternitatis S. Annae), znaczniejszych mieszczan na placu zwanym „Przed ogrodem” (ante Hortus). Większość mieszczan oraz chłopów z okolicznych wsi grzebano na cmentarzu „od strony wschodniej” (ad Occidentem) i „od strony północnej” (ad Aquilonem). Biedota miejska znajdowała miejsce ostatniego spoczynku „w pobliżu kostnicy” (penes Ossarium). „Na cmentarzu przy Wielkim Dzwonie” (In cementario ad Magnam Campanam) grzebano mieszkańców, przede wszystkim wsi parafialnych. Ubodzy, żebracy, lokatorzy szpitala kościelnego grzebani byli na cmentarzu kościoła szpitalnego.
• 1803 r. – w krypcie pod prezbiterium zostaje pochowany Mikołaj Piaskowski herbu Junosza, ostatni właściciel Janowca zamieszkujący zamek.
• Od 1808-1818 r. – założenie i kształtowanie się cmentarza grzebalnego w wyniku upowszechniającego się prawodawstwa Sejmu Czteroletniego i późniejszych kodyfikacji okresu Księstwa Warszawskiego oraz Królestwa Polskiego, zalecającego zakładanie cmentarzy za miastami. Przepełnione nekropolie przykościelne zagrażały warunkom sanitarnym w miastach. Utworzenie na zachodnim krańcu Janowca nowego cmentarza przypada na okres rządów ks. Stanisława Piotrowskiego, proboszcza w latach 1808-1824.
• 1818-1828 r. – cmentarz „w kwadrat drewnianym parkanem ogrodzony”, którego stan był w tak złym stanie, że „bydło po polach chodzące, a szczególnie nierogacizna, świętości tego miejsca uwłacza”. Stoi na nim krzyż drewniany o wysokości „4 sążni”. Pierwsze plany obwiedzenia terenu kamiennym murem.
• 1823 r. – ostatni pochówek na cmentarzu przykościelnym. W krypcie zwieńczonej nagrobkiem w formie krzyża spoczął Walenty Osławski, właściciel dóbr janowiecko-obleskich.
• 1824 r. – ostatni pochówek w kościele. W świątyni pogrzebano proboszcza, ks. Stanisława Piotrowskiego.
• 1839-1841 r. – „obmurowanie cmentarza grzebalnego” staraniem ks. proboszcza Wojciecha Brzuchnalskiego.
• 1855-1893 r. – kontynuacja prac przy ogrodzeniu cmentarza grzebalnego – ks. Seweryn Moczydłowski.
• 1893-1900 – wzniesienie nowej kostnicy na cmentarzu kościelnym i przykrycie muru na cmentarzu grzebalnym nowym gontem przez ks. Stanisława Bernatowicza.
• 1902 r. – powiększenie terenu cmentarza grzebalnego – ks. Henryk Radomiński.
• 1902-1913 r. – otoczenie nowowłączonej części cmentarza kamiennym murem – ks. Benedykt Tałuć.
• 1914-1915 r. – przy cmentarzu grzebalnym powstaje kwatera z cmentarzem wojennym. Pod Janowcem toczyły się walki pomiędzy wojskami austro-węgierskim i rosyjskimi. Zachowany plan tego cmentarza z 1917 r. ukazuje 17 mogił pojedynczych i 8 zbiorowych.
• 1919-1929 r. – wzniesiono nowy mur na cmentarzu kościelnym od strony ulicy i nakryto go płytą z betonu. Takim samym nakryciem zabezpieczono mury cmentarza grzebalnego – ks. Gabriel Czerwiński.
• 1932 r. – rozpoczęcie brukowania ulicy Radomskiej prowadzącej do cmentarza.
• 1953 r. – uporządkowanie i remont ogrodzenia cmentarza. Poszerzono nekropolię, włączając m.in. cmentarz wojskowy z okresu I wojny światowej, który od tego czasu staje się miejscem pochówku parafian, co doprowadza do jego zniknięcia – ks. Julian Dusiński.
• 1965 r. – prace remontowe przy murze południowym i wschodnim cmentarza grzebalnego – ks. Juliusz Chyżewski.
• 1967-1971 r. – wybudowano studnię i rozplantowano teren przed głównym wejściem na cmentarz, poprawiono ogrodzenie, zwłaszcza od strony wschodniej. Zakupiono konny karawan, który jednak nie przyjął się w parafii – ks. Zdzisław Kalinowski.
• 1981-1989 r. – naprawiono bramy, utwardzono cementem alejkę główną, utworzono nowe przejścia zamykane metalowymi furtkami, wyznaczono miejsca do wyrzucania śmieci. Doprowdzono także ujęcie wody z wodociągu janowieckiego i rozebrano studnię – ks. Józef Wrochna.
• 1991 r. – powiększenie cmentarza grzebalnego o 1,5 ha i ogrodzenie go betonowym, prefabrykowanym płotem – ks. Marian Misiak.
Teren na cele grzebalne pozyskany został przez kurię sandomierską w latach 1967-1970 od wspólnoty janowieckiej w wyniku zamiany. Władze duchowne zdecydowały wówczas o przekazaniu za 1,5 ha gruntu, placu przy ulicy Radomskiej, dawniej zabudowanego m.in. kościołem św. Cecylii, na którym Gminna Spółdzielnia w Janowcu ropoczęła w 1991 r. wznoszenie pawilonu handlowego (nieukończony).
• 1994 r. – budowa parkingu przy cmentarzu grzebalnym. Wykonano kutą bramę główną w warsztacie janowieckiego kowala Kazimierza Kurkowskiego – ks. Marian Misiak.
• 2003 r. – generalny remont kostnicy połączony z adaptacją budowli na funckje domu przedpogrzebowego – ks. Janusz Socha.
• 2010 r. – we wnętrzu kościoła przeprowadzono nieinwazyjne badania georadrem, które doprowadziły do wskazania potencjalnych miejsc istnienia dawnych krypt i pochówków pod posadzką.
• 2010 r. – budowa alejek, utwardzonych betonową kostką, na cmentarzu grzebalnym – ks. Janusz Socha.
• 2016 r. – ukazała się monografia cmentarza parafialnego, zawierająca spis wszystkich nagrobków. Cmentarz podzielono na 14 sektorów. Ogółem zanotowano 3245 pozycji, spisano 4695 nazwisk z tablic. 690 nagrobków stanowią groby anonimowe. Ustalono, że łącznie pochowanych jest na cmentarzu blisko 6 tysięcy zmarłych [Krystyna Wolska, Andrzej Szymanek, Małgorzata Suszek-Waś, Cmentarz parafialny w Janowcu – monografia, wyd. Towarzystwo Przyjaciół Janowca, Janowiec 2016, 547 s. il.; fot. + plan cmentarza z podziałem na sektory].

Kalendarium zestawił Filip Jaroszyński